Првото што сакам да го кажам, и што ми изгледа како многу важно, е фактот дека Христос Самиот ништо лично не напишал. Евангелието што го имаме е сеќавање на Црквата, сеќавање на Неговите најблиски ученици на она што го доживеале и што го научиле додека биле покрај Христос. Меѓутоа, Христос не оставил зад Себе книга, како што оставале многу други учители. Што оставил Он зад Себе? Дали можеме да бидеме сигурни во тоа дека во Евангелието се содржи токму она што го говорел Он, што учел Он, дека токму таков бил Неговиот лик? Да, можеме. И тоа можеме да го претставиме многу подобро отколку да имаме книга од која би го „прочитале“ она што сакаме да го видиме во неа, како што правиме постајно кога читаме дела од разни писатели: себеси се гледаме во нив и ги доживуваме книгите само во границите на своите сфаќања.
Христос не оставил книга, но оставил жива заедница што се вика Црква и што Го познава лично. Велам „познава“, а не само „познавала“ затоа што од столетие во столетие сите луѓе што станале верници се луѓе што на некој начин го сретнале Христа и што можат да ги повторат зборовите на апостол Јован од едно од неговите посланија во кое вели: „Ви зборуваме за она што со очите свои го видовме, што го разгледавме и што рацете наши го опипаа“. Зборуваме за она што е за нас апсолутна и несомнена реалност зашто е во границите на нашето искуство. И ова од век во век се случува со безброј луѓе.
Не смееме да заборавиме дека Црквата не е само заедница што е поврзана, како што се вели во Катахизисот, со заеднички Свети тајни, со заеднички верски догми, обреди итн. Се разбира, сето тоа постои во Црквата и е нејзин составен дел, но срцевината на Црквата е нешто друго. Тоа е средба лице во лице со Христос. Таа средба може да биде непосредна и посредна. До средбата може да се дојде и речиси незабележиво, но таа секогаш мора да постои за да може да каже човекот: „Верувам во Бога“.
Меѓутоа, овде постои еден момент, кој е многу важен: вера, т.е. искуството од средбата со Христос е неискажливо. Невозможно е да се раскаже она што се случило. На човечки јазик може да се пренесе само она што е достапно на нашето поимање.
Најпрво, отворено ќе ви раскажам за она што ми се случи мене, а потоа ќе преминам на прашањето за тоа како може верата да најде израз.
Се родив пред Првата светска војна. Моето животно искуство ги вклучува во себе сите трагични години на Русија и животот на емиграцијата во странство. Околностите беа такви, што не сум ни слушнал за црковно учење ниту, пак, просто за христијанско учење. Во емиграција живеев во интернат и од него излегував само во недела на неколку часа и тогаш никој не се обидуваше да ме научи нешто. Тогаш требаше да ме утешат и да ме израдуваат. И затоа немав никаков поим за Бога. Знаев дека моите родители веруваат во Бога, но не знаев ништо повеќе од тоа. И така, тоа траеше прилично долго.
Како дете бев зачленет во руска младинска организација. Таму го сретнав о. Георгиј Шункин, кој пред мене ја откри тајната на љубовта што победува сѐ, на љубовта што може да ликува или да биде крсна мака. Но тоа го доживеав само како негова лична особина, за мене несфатлива. По тоа изминаа години. За Бога сум слушнал, но Он не ме интересираше. И еднаш, за време на игра, кон мене како и кон другите деца од околу четиринаесет години пријде раководителот и рече:
-Деца, поканивме свештеник да ви одржи беседа зашто настапува Страсната недела. Одете во салата.
Сите одбивме, особено јас, затоа што другите имаа барем малку врска со Црквата, а јас немав никаква претстава за тоа. И одговорив дека не верувам ниту во Бога ниту во свештеници и дека воопшто немам желба да одам и да учам нешто што воопшто не ми е потребно. Мојот раководител беше многу паметен. Тој не ми рече дека тоа ќе биде добро за мојата душа, зашто би му одговорил: „Јас немам душа и затоа не ми треба вашиот свештеник“. Ми рече:
-Дали можеш да замислиш што сѐ ќе почне да се зборува низ Париз ако не дојде никој од вас на таа беседа? Не барам од тебе да слушаш, оди, седни во ќоше и размислувај за нешто свое.
Си реков: „Добро. Можам да го направам тоа од лојалност кон организацијата“. Отидов, седнав во ќоше и почнав да размислувам за нешто мое. Меѓутоа, за моја несреќа, а можеби и за среќа, свештеникот зборуваше многу гласно. Ми пречеше во размислувањето, а она што го говореше почна да ме вознемирува во толкава мера што почнав да го слушам. Зборуваше за Христос. Нас тогаш нѐ спремаа со мечеви в раце да се вратиме и да ја спасуваме Русија од болшевизмот, а тој се расприкажал за смирението, за трпението, за скромноста и за сите доблести што не ме интересираа воопшто, затоа што не можеа да бидат од никаква корист за нашата работа, како што ни се чинеше. Го слушав со сѐ поголемо негодување.
Кога свештеникот ја заврши својата беседа, се стрчав дома и ја замолив мајка ми да ми го даде своето Евангелие зашто сакав да го проверам кажаното. Помнам како ѝ реков:
-Сакам да го проверам тоа, затоа што ако е кажано во Евангелието она што го зборуваше свештеникот, прекинувам со Бога, прекинувам со Христос и ќе го фрлам својот крст!
Почнав да читам. Пред да почнам да читам, се сетив дека свештеникот зборуваше оти има четири Евангелија од што заклучив дека едно Евангелие мора да биде пократко од другите, и ако веќе треба да губам време на читање Евангелие, тогаш да го прочитам најкраткото.
И тука се уловив. Не ме улови свештеникот, туку Бог, зашто почнав да го читам Евангелието по Марко, кое беше наменето за таквите деца каков што сум јас- за дивјаците. Почнав да читам, и помеѓу првата и третата глава (кои ги читав доста бавно зашто не бев навикнат на архаичен јазик, дури ни на руски превод) одеднаш почувствував дека од другата страна на масата стои жив Христос. Не го видов, не почувствував никаков мирис, не слушнав ништо, истрчав на другата страна, гледав и се уверив дека тоа не беше привидение и халуцинација. Тоа беше сосема едноставна сигурност дека Он стои тука. И тогаш си помислив: „Ако е така, тогаш сѐ што е кажано за Него мора да биде вистина. Ако Он умрел и сега е жив, тоа значи дека Он е Оној за Кој зборуваше отец Сергеј“.
Почнав да го читам Евангелието, сега веќе меѓу редови, и открив неколку работи што тогаш посебно ме погодија. Бев навикнат на тоа да го гледам животот како џунгла. Секој човек претставуваше за мене опасност и непријател. За да преживееш во таа џунгла на раната емиграција, треба да се скамениш, да станеш поцврст и непробоен.
И, одеднаш, гледам дека во Евангелието по Марко се вели дека Бог ја излева Својата светлина и на добрите и на лошите. Ако сакам да бидам со Бога, тогаш и јас морам да ги сакам сите, не само добрите, кои ме сакаат и кои се добри кон мене, туку и лошите од кои толку се плашам и кои до тогаш толку ги мразев. Размислив и решив- добро, без оглед на тоа што ми прават луѓето, за да останам со Христос, јас ќе ги сакам. Нека бидат лоши, сепак нема да се откажам од оваа љубов. Тоа беше мојот прв впечаток.
Следниот ден кога излегов на улица, видов толпа луѓе како брзаат на станица (тогаш живеевме надвор од градот) и си помислив: „Бог сите ги создал, Он ги сака сите и јас ќе ги сакам“. Тоа беше мојот прв впечаток. И ова не можам да го изразам. Можам само со вакви скудни зборови да го опишам она што беше. Но она што се случи во мојата душа кога одеднаш се најдов лице во лице со Христос, на ниеден начин не можам да го пренесам.
Што значи тоа? Тоа значи дека верата, според зборовите на ап. Павле, е увереност во она што не се гледа. Не Го видов Христос, но Го сретнав: во тоа сум апсолутно сигурен и сега, по речиси осумдесет години. Подоцна имав можност да ја изразувам својата вера, по нешто да им пренесам на другите.
По многу години ми дојде при рака книгата на св. Макариј Египетски во која тој прави разлика помеѓу искуството на верата и нејзиното искажување со зборови. Тој вели: „Замислете дека лежите во чамец што го носи река или море во темна ноќ. Лежите, а над вас е длабоко небо, ѕвезди, свети месечина, а вас ве лула водата, ве лула морето. И вие тогаш со сето битие го доживувате тоа лулање, а потоа почнува осека и вашиот чамец достасува до песок. Во тој момент повеќе не го чувствувате лулањето, но тоа и понатаму постои во целото ваше битие. Вие знаете дека било и сѐ уште го чувствувате во себе“.
Значи, тоа е моментот кога од искуството на верата, можеме да преминеме во нејзино изразување, тогаш можеме да почнеме да зборуваме за она што сме го доживеале со сето тело и со сета душа. Ова е многу важен момент во Црквата.
Сите апостоли, сите свети и сите грешници што некогаш се допреле макар до крајчето од ризата на Христос можат да кажат: „Во тој момент нешто доживеав, нешто почувствував. Можам да се обидам тоа некако индиректно да ви го пренесам“.
А што значи индиректно? Сите ние умееме да зборуваме, но да пренесеме… Зарем ќе ми поверува човек мене или на некој од вас зашто ќе му кажеме: „Ова ми се случи“? Можеби лажеш? Можеби грешиш? Можеби ти се присторило?
Овде ми доаѓа на ум приказната од Евангелието за тоа како Христос по Своето воскресение им се јавил на Своите десет ученици. Јуда веќе бил умрен, а Тома не бил со нив. Апостолите се сретнале со Христа и почнале да ликуваат затоа што е жив, затоа што смртта нема власт над Него, затоа што ги победил злото и смртта и затоа што Нему му припаѓа победата. А по тоа дошол Тома. Христос тогаш не бил со нив. Апостолите почнале да му раскажуваат на Тома дека го виделе воскреснат Христос. Тој ги погледнал и рекол: „Додека не го ставам прстот свој во раните од клинците…, нема да поверувам“. Зошто? Затоа што ги гледал и видел дека ништо суштинско не се случило со нив. Тие ликувале- но останале истите оние учиници што биле и претходно, немало преображение во нив. Тоа преображение се случило подоцна, кога го примиле дарот од Св. Дух. Тома не можел да поверува во нивните зборови зашто не видел суштинска и радикална промена во нив. Кога тој самиот го сретнал Христа, се променил и поверувал. Тоа е она што се случува со нас постојано. Секако, огромна е разликата помеѓу нас грешниците, кои понекогаш светиме со мала светлина (како што може да свети мала свеќа на таванот) и светлината на светците, како што св. Серафим Саровски светел пред лицето на Мотовилов. Меѓутоа, ако човекот може да види некаква светлина, тогаш тој може и да им поверува на нашите зборови. Ако тој, гледајќи нѐ, забележи дека не сме како другите луѓе, дека од нас се излева светлина на вечниот живот, тогаш може да ни поверува…
Меѓутоа, и човекот што ѝ е туѓ на Црквата, исто така, е човек по образот на Словото (Логосот). Тоа е човек кој, како суви дрва, чека момент кога ќе падне искра врз него и целиот да се распламти. Тоа не е човек што е обесчестен со своето неверие, тоа е човек што сѐ уште не ја пронашол полнотата на животот.
Нам, христијаните, што го сретнавме Бога и Христа, ни претстои да заблескаме со толкава светлина, да излеваме толкава светлина (која не мора да биде заслепувачка, може да биде и тивка светлина на мала свеќа) што би го навела човека што нѐ среќава да каже: „Во овој човек има нешто, нешто што никогаш претходно не сум сретнал кај никого “. Тоа е суштината на Црквата, тоа е нејзината вистинска природа.
Тогаш Црквата станува она што е навистина по својата суштина- Тело Христово, т.е. илјадагодишен и вековен продолжеток на овоплотеното Божјо присуство, на Телото на Синот Божји што ни се дава во Светите тајни и со присуството на Св. Дух. Црквата е откривање на Христа, откривање на Св. Дух, откривање на вечнот живот. Црквата е местото каде што Бог и човекот се споени во едно, место каде што Бог може да го сретне човекот, кој дотогаш Му бил туѓ. Токму тоа е Црквата.
Митрополит Сурошки Антониј (Блум)
Извадок од книгата: „Шта треба да зна православни хришћанин данас“ од архимандрит Лазар Витанијски, Цетиње, 1999 г.
Превод:
Александра Коциќ
