Има стари професори што заминале во пензија, но сѐ уште не можат да живеат без училиштето. Честопати токму тие ја држат наставата во групите за целодневен престој или за половина плата работат нешто друго. Во едно средно училиште во главниот град, неодамна, кога беше толку студено што не се разболуваа масовно само децата туку и професорите, во постарите одделенија на замена дојде еден поранешен професор по математика. Пред седум години дал отказ во училиштето поради здравствената состојба, но по навика сакал да доаѓа во училиштето за време на часовите. Понекогаш би ги замолил професорите да поседи на часот, особено на математика (бил математичар), понекогаш едноставно со лесни чекори шетал по ходниците.
Кога се појавила опасност да биде прекината наставата поради недостиг на професори, директорката како на стар пријател му понудила да дојде неколкупати на замена во постарите одделенија. Со задоволство се согласил, и тие замени што траеле само една недела неочекувано влијаеле врз наставата.
* * *
– Добар ден, деца. Јас ќе бидам на замена додека не оздрават вашите професори. Во принцип, долго време предавав физика, но тоа не значи дека не умеам да предавам и други предмети. На пример, историјата ја знам исто толку добро како и физиката. Всушност, нема да ве мачам. И онака имате многу за учење. Можете да се подготвувате за следниот час. Или можеме да поразговараме за нешто.
– За што?
– Па, има многу теми. Едноставно за животот. Постар сум од вас. Римјаните велеле: „Јас бев како вас, вие ќе бидете како мене“. Би можел многу нешта да ви раскажам. Но тоа не е задолжително. Можете едноставно да седите или да одморате, или да учите за друг предмет. Само, немојте да вревите.
– Раскажете ни нешто.
– Сакате ли да ви раскажам за староста?
– Не. Староста не нѐ интересира. Целиот живот е пред нас.
– Тоа така ви изгледа. Многу нешта се зад вас. И она што е зад вас никогаш повеќе нема да се врати. Целиот живот ќе бидете свесни за она што веќе ви се случило до сега.
– Што ни се случило?
-Многу нешта. Научниците велат дека до три години добиваме максимално количество информации кое потоа го користиме целиот живот. Помеѓу човекот од триесет години и човекот што има четириесет години растојанието е, условно кажано, како дланка. А помеѓу штотуку роденото дете и тригодишното дете растојанието е сто километри. Не е случајно што човекот ги заборава раните години од својот живот. На возрсаниот и силен не би му било лесно да се сеќава како бил беспомошен и апсолутно зависен од родителите. А кога би се сеќавале на долгите девет месеци што сме ги поминале во мајчината утроба, тоа би било нешто незамисливо. Во тој случај сигурно не би фантазирале и не би читале фантастика.
Се смеете, а човекот со месеци живее со главата наопаку. И не се храни преку уста, туку преку папочната врвка. И не дише со градите. И не ја гледа сончевата светлина. Односно, води живот што воопшто не личи на животот на кој сме навикнале. Оттука е само еден чекор од верата во идниот живот. Јас? Верувам во тоа без сомнение.
Замислете двајца близнаци што живеат во мајчината утроба и се спремаат да се родат. Замислете дека умеат да зборуваат. И едниот му вели на другиот: „Наскоро ќе умреме“. Другиот прашува: „Зошто?“ – „А како поинаку? Ќе ни ја пресечат папочната врвка, водата ќе истече, ќе мораме да излеземе надвор. А што има таму?“ – „Како што? Таму е сонцето. Таму се тато и мама. Таму ќе раснеме, ќе се играме, ќе се смееме. Нашиот живот токму таму почнува“. – „Како да не, зборуваш бајки. Оттаму никој не се вратил“.
Приближно вака размислуваат возрасните за идниот живот. Едните веруваат дека токму таму сѐ почнува, а другите тагуваат поради разделбата од околината на која навикнале.
Тоа беа првите лекции што навистина ги запомнивме. Тешко е да се заинтересираат децата во прва година средно училиште. Надвор капе од покривот. Наскоро ќе настапи пролетта. Професорите ги предаваат своите предмети еднакво методично со капките што капат од покривот. А ние не сакаме да ги слушаме. Сакаме да живееме. Нашите гради се балон што е надуен максимално и само што не пукнал. Сето она што го учиме на училиште ни изгледа додевно и бескорисно. И одеднаш, овој стар професор со седи мустаќи успева да нѐ заинтересира.
– Дали занаете што е тоа актуелна бесконечност? Тоа е бесконечност што има граници, односно истовремено е и бесконечност и конечност. Кога е човекот уште жив, но веќе малку умрел.
– Што значи тоа „малку умрел“?
– Немојте да се смеете. Наскоро за своите школски денови ќе се сеќавате како на далечен и неповратен живот. Ќе живеете и понатаму, но „оној“ живот (од школските денови) ќе ви остане само во сеќавање, повеќе нема да се врати. Тоа се случува многупати. На пример, во лето едно момче доаѓа во село. Таму стекнува нови пријатели. Има многу веселби, авнтури, капење, долги вечери. Летото завршува и настапува времето за враќање дома. И момчето пред да седне во автобусот или во автомобилот, чувствува дека секој момент ќе заплаче. На човека секогаш му се плаче кога ќе ја почувствува длабоко променливоста и трагичноста на животот. Децата можеби го чувствуваат тоа подлабоко од возрасните.
Значи, нашето момче одеднаш сфаќа дека за тоа лето проживеало цел еден живот и дека сега се збогува со тој живот, кој повеќе нема да се врати. Никогаш. И новите познанства, и шетањето во шума, и вкусот на свежо набраните бобинки, и можеби првата љубов, ќе умрат денес и ќе се претворат во спомени. Автобусот или автомобилот ќе го одвезат во животот што продолжува, а „овој“ живот ќе стане историја. Веројатно сите вие сте почувствувале нешто слично. Токму тоа чувство значи „малку да се умре“. А значи и „малку да се порасне“ и да се продолжи со животот. Така што растеме умирајќи и умираме растејќи. Патем, тоа може да се изразе со јазикот на математичките формули. Математиката е царица на науките како што е пешадијата царица на полето. Грците сметале дека броевите постојат одделно од нештата. Ние мислиме дека броевите се потребни заради броење на предметите, а Грците мислеле дека броевите би постоеле и кога би исчезнале сите предмети. Всушност, еве три крави и три запрежни коли. Таму има три и овде три. Кравите отишле да пасат, а запрежните коли се впрегнати и некаде ги одвеле. Предметите исчезнале, а бројот три постои и без нив самиот по себе и не му се потребни никакви крави и никакви запрежни коли.
Тоа онака го зборувам, размислувам од љубопитство. Не можете така да учите математика. Нема да решите ниеден контролен тест.
Што да ви раскажам уште? Сакате ли да ви раскажам како погодувале луѓето без цртежи и без сметање во старите времиња колкаво е оптоварувањето на лакот при изградбата на храмовите?
* * *
Целиот живот работев во училиште. Само како директор работев дваесетина години. Постојано со деца. Но честопати така ние наставниците огрубуваме. Програми, извештаи, состаноци. Децата се претвораат во средство и престануваат да бидат целта на нашиот наставен процес. А овој поранешен професор успеал да ја сочува свежината од доживувањето на животот. Успеал да остане млад однатре. Не огрубел, не станал огорчен. Кога го примивме на замена, сериозно се загриживме. Долго време не работел, стар ерген, во години. Самите разбирате… Но првата реакција од децата нѐ изненади. И самиот доаѓав на неговите часови. Потполна тишина. И мува кога ќе пролета, се слуша. Не ги препознав децата. Тоа секогаш беше нашиот гласен I в! И јас слушав со интерес. Жал ми е што се реткост таквите професори.
– Вие ме гледате како многу стар човек. Јас сум за вас речиси динусарус, фосилен остаток. А постар сум од вас само четириесет- четириесет и пет години. Ништожен број! Се насмевнате. Вашиот свет е сѐ уште постојан. Во него постојат мали, стари и млади. И ви се чини дека луѓето не преминуваат од една возраст во друга, туку дека вечно остануваат во една возраст. Старците секогаш биле старци, а вие секогаш ќе бидете млади. Тоа така ви се чини. Возраста за вас е нешто како кастите во Индија, каде што не може да се премине од една каста во друга. Но јас бев млад, а вие ќе пораснете и ќе станете стари. Од тоа не треба да се плашите.
Освен тоа, во душата сум млад исто колку и вие. Можеби и помлад. Кога се гледам во огледало, се чудам, зашто лицето што се одразува во него изгледа многу постаро од лицето што е сокриено во мене. Да, да. Дали сакате да читате? Задолжиетлно засакајте. Читањето го прави човека попаметен и поискусен, а истовремено не го прави постар. Има една книга „Вино од гуварче“. Таму една старица децата ја сметаат за лажливка затоа што им кажала дека и таа била млада како нив. Децата страшно се навредиле, а всушност се исплашиле. Зашто ако е тоа вистина, тогаш ќе мораат да остарат, ќе имаат бори, ќе се движат бавно, ќе мирисаат на лекови. И бранејќи се од тоа, тие се огорчиле на неа. Таа на почетокот се навредила, сметала дека децата се злобни и сурови. Но потоа се помирила со тоа. Времето сѐ ќе стави на своето место. Зошто да брза и да ги убедува во нешто? Задолжително прочитајте ја таа книга.
Ете, кажав дека читањето на човека му дава искуство, а не му додава години. Се сеќавате? Ќе ви наведам пример. Карамзин ја напишал „Историјата на рускиот народ“ и работел над неа дваесет години! Тие дваесет години ги поминал како затвореник и маченик на науката. Излегле осум томови. Карамзин бил Колумбо што им ја открил на своите современици историјата на својата земја. И тие осум томови Пушкин, додека бил болен, ги прочитал за две недели, односно за четиринаесет дена. Притоа ги читал, како што самиот вели, внимателно. Можете ли да замислите каков е тој несразмер? Деветвековната историја еден човек ја проучува дваесет години. Неговата книга од осум томови друг човек ја чита за две недели! Карамзин пораснал девет векови за дваесет години, а Пушкин за две недели, благодарение на Карамзиновиот труд. Така го усвојуваме туѓото искуство, растеме, се радуваме и страдаме заедно со авторот и за една година од својот живот можеме да пораснеме за неколку туѓи животи. Зарем не е тоа чудо? Уште колку време има до ѕвончето? Ете, поседете тивко овие пет минути.
* * *
Мене никој не ме воспитувал. Родителите немаат време. Пријателите, телевизорот, компјутерот. Сѐ е како кај сите. А професорот беше првиот човек од кого сум слушнал многу интересно и корисно. Притоа со нас не разговараше од високо, како постарите, туку на исто ниво, како пријател што видел повеќе и што знае повеќе. Замените не траеја долго, но тоа ми се најдрагите спомени од школскиот живот.
– Луѓето постојано влијаат едни на други, постојано го делат едни со други сето она што живее во нив. Среќен е оној што наишол на добар учител. Знаете ли кој беше мојот прв вистински учител? Нема да поверувате. Офицерот во восјка. Кога бев млад, војската беше многу тешка. Многу потешка од сега. И тогаш никој не избегнуваше да оди во восјка. Многумина ги сметаа офицерите за ограничени луѓе. А јас имав среќа. Бев заповедник на стражата, а тој беше дежурен во единицата. Дојде ноќе да ја провери стражата, влезе во стражарницата и се размуабетивме. На мојата маса имаше книга од серијата „Животот на познатите луѓе“ за кинескиот поет Лију Боу. И тој, на мое чудење, се заинтересира за книгата. Излезе дека претходно живеел на Далечниот Исток, знаел малку кинески јазик и прочитал разни интересни книги. Разговаравме сѐ до промената на стражата. По тоа неколкупати се видовме во единицата. Ми раскажуваше многу работи од историјата. Ми кажа дека треба да обрнуваме внимание на деталите. На пример, узенгијата на коњаникот. Навидум, ситница. Но оној што ја пронашол оваа ситница, можел да се подигне на узенгијата, посилно да удри со сабјата, да биде поподвижен. Во времето кога коњаницата го решавала исходот на битката, ситницата како оваа можела да доведе до освојување на огромни територии. Бев дете. Сѐ ми беше интересно. Искрено можам да кажам дека на такви соговорници повеќе не сум наишол во својот живот.
* * *
– Денес одев по ходникот и видов парче леб на подот. Ве молам со почит да се однесувате кон храната. Сѐ уште не заработувате, но имате ум и можете да сфатите колку е драгоцена, и имате совест, па треба да им бидете благодарни на оние што ве хранат. Сласта на лебот е доказ дека човекот не настанал од мајмун. И еве зошто. Кога би настанал човекот од мајмун, не би му било потребно толку долг и со неизвесен исход да се труди за да се прехрани. Би го берел она што виси на дрвјата и би го ископувал она што расте во земјата. Наместо тоа, тој ја ора земјата, ја обработува, сее семе, чека да види какво ќе биде времето. Неговиот труд е секогаш несигурен. Ако има многу дожд, семето ќе изгние, ако има многу сонце- ќе се исуши посевот. Потоа човекот жнее, го собира во снопје, го чука. Потоа го меле житото, го меси и го пече. Тоа е многу долготраен процес за кој се потребни ум, трпение, издржливост и благодарност. Кај Арапите зборот „леб“ и зборот „живот“ се викаат исто- „аиш“. Во главната христијанска молитва исто така се спомнува леб: „Лебот наш насушен дај ни го денес“. Затоа, ве молам да бидете внимателни кон храната, а особено кон лебот.
Еднаш одамна имало еден учител што се заколнал дека нема да работи во градските училишта, туку само во селските. Во селата децата повеќе го ценат лебот од децата во градот. Значи, овој учител барал од децата самите да садат домати, ’рдокви и краставици. Потоа барал од нив да го негуваат она што го посадиле. А на крајот ги собирале плодовите. Колку само се гордееле децата со она што самите го одгледале, колку го бранеле својот труд од туѓата негрижа, како само ги делеле своите плодови со другите! Учителот сакал децата засекогаш да ја запомнат вредноста на одгледаните плодови и потоа да не го ценат само она што самите го одгледале, туку и она што е плод на туѓата рака. Ова се однесува на секоја работа. Го истривте подот. Што ќе им кажете на оние што ќе поминат со нечисти чизми по вашиот чист под? Па, не мора гласно да изговарате што ќе им кажете. Но разбирате? Ако некој плукне на чистотата за која вие се потрудивте, готови сте и физички да се пресметате со него. Лично ве навредил! А често без размислување плукаме на туѓиот труд по неколкупати дневно.
Си ги изгазил цвеќињата трчајќи. А некој ги засадил! Си го искинал новото палто. А тоа чини пари и родителите го заработиле. Размилете за тоа. Човекот мора да го цени туѓиот труд и дури потоа има право да бара почит кон својата работа.
* * *
Мојата ќерка некако се промени кон подобро. Одеднаш почна да ги мие садовите по јадење, иако порано не можев да ја наканам. Пред одењето на училиште почна да го мести креветот. Воопшто, детето се промени. Стана посериозна и поодговорна. Не знаевме за што се работи. Прво помисливме дека девојчето пораснало. Мислевме дека почнала да ги слуша нашите барања. Излезе дека е во прашање нивниот стар професор. Да ми кажеше некој од страна дека детето може толку да се промени по неколку часа, не би му поверувала. Ете така случајно, на замена… Тоа е прекрасно. Сите сме му многу благодарни.
* * *
– Ајде денес да поразговараме за басната. Човекот отсекогаш сакал да му припише на светот човечки особини. Сакал сѐ да спореди околу себе со сопствениот свет. Затоа шумот на лисјето го нарекол шепот, односите меѓу небото и земјата ги споредил со љубовта меѓу мажот и жената. Немојте да мислите дека така постапувале древните луѓе, оние што ни изгледаат неразвини и нецивилизирани. Современата наука размислува на ист начин. Постои, на пример, т.н. антропен принцип во современата физика. Според овој принцип, светот е создаден токму во таков облик што ќе му изгледа на човековиот поглед убаво и хармонично како една целина. Ниедно друго живо суштество нема мисловен апарат што ќе му овозможи да стане свесно дека светот е целина и да го почувствува тоа. Притоа светот е создаден така, што му овозможува на човекот да го спознава и практично да ги применува плодовите од своето спознавање. Научниците се согласиле и ѕвездите да ги нарекуваат со имињата на митските ликови. А на новооткриените ѕвезди и планети им ги даваат имињата на познатите современици. Односно, човекот секогаш сакал и секогаш ќе сака да го оживее светот околу себе, да го принудува тој свет да зборува со човечки јазик. Во тоа спаѓаат и басните. Патем речено, го спомнавме космосот. А знаете ли што е заедничко за космосот и за карминот? Ете, девојчињата на вашите години нема да излезат од дома додека не се нашминкаат, додека не се разубават со помош на тушеви, креми, кармини, лакови. Сето тоа го нарекуваме коз-ме-ти-ка. Дали слушате заеднички корен? Космос и козметика. Коренот и на двата збора значи „уредува“, „украсува“. Космосот е хармонично и убаво тело. Но, за тоа ќе зборуваме подоцна. Значи, во басните луѓето зборуваат на човечки јазик и навлегуваат во ситуации што наликуваат на човечките. Најпознатиот баснописец во светот е…? Точно. Езоп. Тој бил роб и на пазарот за робови го купил некојси Ксант, кој се сметал за филозоф. Езоп многупати го спасил од неволи својот вообразен господар со кажувањето точни одговори на заплеткани прашања. Така еднаш за време на ручекот, по испиеното вино, Ксант ветил дека ќе го испие морето. А кога се отрезнил, се ужаснал од ветувањето. И Езоп го спасил велејќи му дека тој ветил да го испие само морето. А во морето постојано се влеваат големите реки и малите потоци. Езоп му рекол прво оние со кои спорел да им забранат на реките да го полнат морето, па потоа Ксант ќе го испие морето, но само него, а не и другата вода. Еднаш, повторно поднапиен, Ксант му наредил на Езоп да му го донесе најдоброто што го имаат во куќата. Езоп отишол во кујната и брзо се вратил со чинија. „Што ни донесе?“ – го прашал Ксант. „Јазик“, – му одговорил Езоп. „Зошто јазик?“ „Затоа што со јазикот изјавуваме љубов, се заколнуваме на верност, ги фалиме боговите и рецитираме стихови од бесмртните поети“. „Добро“, – рекол Ксант, – „сега донеси ни го најлошото што го имаме во куќата“. Езоп отишол и бргу се вратил со чинија. Што мислите, што донел? Точно, повторно јазик. А зошто? Затоа што со јазикот не е поврзано само најдоброто во човечкиот свет, туку и најлошто. Ајде да се обидеме да го наброиме сето она зло што Езоп можел да му го каже на господарот дека излегува од јазикот. Лагата! Точно. Лошите зборови, псовките! Точно. Што уште? Проклетствата. Ширењето гласини! Точно. Кажувањето туѓи тајни. Точно. А од каде потекнува она што јазикот го изговара? Од душата, од срцето, точно. Јазикот е само предавател на срцето. Тој секогаш го изговара она што живее во човекот. Во Библијата е кажано истото. Исус Христос го обвиниле зашто Неговите ученици не ги миеле рацете пред јадење. Тоа не бил спор за хигиената. Миењето на рацете имало религиозна смисла. Тоа миење, како што мислеле древните учители, требало да ја исчисти човековата душа. А Исус Христос им кажал дека човекот не се осквернува ако јаде со нечисти раце. Човекот го осквернува она што излегува од него. „Зашто однатре, од срцето човечко излегуваат лоши помисли, прељубодејства, блудства, убиства, кражби, лакомства, злоби, лукавства, разврат, око завидливо, богохулство, гордост, безумство. Сето тоа зло однатре излегува и го осквернува човекот“ (Марко. 7,21- 23).
Ете дојдовме и до Библијата. Следниот пат подетаљно ќе поразговараме за оваа книга. Не правете гримаси и не муртете се. Ќе ви биде интересно. Зашто Библијата не е една книга, туку зборник од книги. Таму има писма, има авантуристички сижеа и хроники, односно летописи. Има приказни и загатки, има многу описи на интересни настани. Таму има сѐ. Дури и љубовна лирика. Аха, живнавте! Да, смиот збор „Библија“ значи „книги“. Не една книга, туку многу. Овој збор го вовел во употреба Јован Златоуст во четвртиот век од нашата вера. Која е точката до која траела ерата „што не е наша“, а од кога почнала „нашата“? Господи, колку многу треба да ви објаснам и да ви раскажам! Не можеме сѐ одеднаш да стигнеме. Да се вратиме на Библијата.
Знаете, кога умирал еден голем писател, околу неговата постела се собрале неговите многубројни деца. Писателот со слаб глас им рекол: „Деца, земете ја книгата“. Го прашале: „Која книга, татко?“ – во неговата библиотека имало многу книги. Но тој им рекол: „Постои само една книга, деца. Тоа е Библијата“. Така, следниот пат ќе поразговараме за неа.
* * *
Немаше следен пат. Професорите почнаа да се враќаат на работа. Наставата тргна по вообичаениот тек. Децата заостанаа во програмата по сите предмети, затоа што на замената никој не им диктираше во тетратките, никој не ги тераше да научат одреден параграф и зададена тема. Помеѓу стариот професор и професорката по математика дури и избувна мал конфликт: „Па, вие сте математичар! Во ред е во врска со географија и со историја. Но по математика можевте да ја поминете лекцијата според програмата!“ – му велеше со повишен тон. Тој ѝ одговараше со потивок тон. Неколкупати ѝ се обрати со „мила моја“. Поради нешто го спомна Лав Толстој, кој наводно велел дека не е главно да се знае тригонометрија или француска граматика, туку дека сите луѓе страдаат и секого треба да пожалиме. Тешко е да се каже како завршил тој разговор со повишен тон. Часовите течеа со забрзано темпо за да може да се помине програмата. Ден пред матурските испити во училницата ни влезе директорката и ни рече:
– Деца, умре професорот што пред три месеци беше на замена кај нас.
Одделението молчеше како сите во устата да ја имавме „водата на св. Викентиј“. (Тоа е уште една од приказните што ни ја раскажа професорот. Сите ја запомнивме. Според приказната некој монах по име Викентиј на сите сопружници што се карале им давал шишенце со вода. Им велел дека е тоа чудотворна вода. Само не треба да ја голтаат, туку да ја држат во устата и за време на силна караница петпати да изговорат во себе „Оче наш“. Тогаш лутината што избувнала, ќе се угаси. Простодушните луѓе му верувале. Се молеле со вода во устите и така во стотина семејства се изгаснале илјада караници).
Но ние тогаш не се молевме. Просто молчевме како да ни се устите полни со вода. Веста многу нѐ погоди. За многумина од нас тоа беше прва смрт на човек што сме го познавале. До тогаш смртта се однесуваше на некој друг. Смртта постојано одведуваше луѓе од животот, но ние не ги познававме тие луѓе. Немавме за кого да плачеме. Тој ден за првпат допре до нас смртта. Одденаш болно почувствуваме колку ни беше драг Георгиј Валеријевич (така се викаше), колку важно место успеа да заземе во нашите животи за време од една кратка недела додека беше на замена. Детското срце е благодарно. Тоа е немирно, но е благодарно. Изгледа како да ги заборава сите важни настани. Но не е така. Не заборава, туку не ги покажува и ги бележи во себе како што фотографите снимале филм на филмска лента во преддигиталната епоха. Георгиј Валеријевич влезе во нашите срца и веста за неговата смрт го разви филмот и го спушти во фиксирот. Почувствуваме дека малку умревме заедно со него, како што самиот велеше. Малку умревме и продолживме да живееме.
Директорката ни соопшти кога и каде ќе биде погребот, и ни кажа дека можеме да се збогуваме со покојникот ако сакаме. Професорката се обиде да го продолжи часот, но никој не можеше да слуша, дури и да сакаше. Девојчињата почнаа да плачат. Веројатно во душата на сите одекнуваа истите прашања.
* * *
– Зошто заминуваат одеднаш најважните луѓе, без најава, и набрзина заминуваат засекогаш?
– Зошто не ни ги кажуваат најважните работи во животот оние што треба да го прават тоа, туку други луѓе што како патем да нѐ посетиле?
– Зошто заминуваат од нас ненадејно најдобрите луѓе и пред сите други?
– Зошто дојде кај нас? За да го засакме и за да нѐ боли сега неговата смрт толку многу?
– Зошто се врзавме за него толку многу?
– Што е воопшто смртта? Откаде таа? Зошто е сето тоа така, Господи?
Зарем е токму тоа животот на возрасните? Ненадејни удари без никаква можност да ги вратиме? Сите сме незаштитени, зарем не? Дали го почувствуваме за првпат она што од сега ќе ни се случува често?
* * *
Тие денови за првпат го видов својот син да плаче. Тој е силно момче. Тренира бокс. Никогаш не бил плачко. А сега… Јас и сопругата се зачудивме.
Тој ден долго разговарав со Серјошка. Му раскажував за своето искуство, за тоа како јас губев драги луѓе. Му ветив дека ќе го запишам Георгиј Валеријевич во својот поменик. И му покажав молитва во молитвеникот која се чита за покојните. Следната недела отидовме на гробишта, го најдовме гробот на професорот и заедно долго се молевме за покој на неговата душа…
протојереј Андреј Ткачов
преземено од: http://www.pravoslavie.ru/srpska/105998.htm
превод: Александра Коциќ
